Οι αντάρτες της ΕΟΚΑ έστηναν ενέδρες, διενεργούσαν δολιοφθορές σε αυτοκινητοπομπές των Άγγλων, έκαναν εφόδους σε αστυνομικούς σταθμούς και έπαιρναν οπλισμό. Με λιγοστά πολεμοφόδια αλλά με το ύψιστο εφόδιο που μπορεί να έχει κανείς, την αγάπη για την Ελλάδα, πολεμούσαν οι αντάρτες την πάνοπλη αυτοκρατορία. Κρυβόμενοι σε σπηλιές και κρησφύγετα, παρέμεναν αόρατοι από τους Άγγλους. Οι προδότες όμως, που πάντα υπάρχουν στους κόρφους του Ελληνισμού, πρόδιδαν μερικές φορές τις θέσεις τους. Και τότε οι αντάρτες αναμετριόντουσαν με τον θάνατο στα μαρμαρένια αλώνια. Οι εγγλέζοι ανήμποροι να καταβάλουν τους αντάρτες με τα όπλα χρησιμοποιούσαν κάθε άλλο απάνθρωπο μέσο. Το κρησφύγετο του Γρηγόρη Αυξεντίου στις πλαγιές του Μαχαιρά, ο αχυρώνας στο Λιοπέτρι, το κρησφύγετο του Κυριάκου Μάτση στο Δίκωμο, είναι χώροι όπου η λεβεντιά και η αυταπάρνηση των αγωνιστών της ΕΟΚΑ ντρόπιασαν την πανίσχυρη αγγλική αυτοκρατορία.
Δημητρίου Ανδρέας Γεννήθηκε στο χωριό Άγιος Μάμας, της επαρχίας Λεμεσού, στις 18 Σεπτεμβρίου 1934. Απαγχονίστηκε στις 10 Μαΐου 1956 στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας. Γονείς : Δημήτρης και Ευδοκία Βασιλείου Αδέλφια : Σάββας και Ελένη Ετεροθαλή αδέλφια : Αγγέλα και Σούλα Καταδικάστηκε σε θάνατο και μαζί με το Μιχαλάκη Καραολή ήταν οι πρώτοι που απαγχονίστηκαν. “Το μόνο που λυπούμαι είναι που δεν θα προλάβω να δω την Κύπρο μας ελεύθερη”, ήταν τα τελευταία του λόγια προς τη μάνα του, λίγες ώρες πριν από τον απαγχονισμό του. “Στο καλό, γιε μου και να έχεις θάρρος ως το τέλος”, ήταν η απάντησή της.
Ζάκος Ανδρέας Γεννήθηκε στο χωριό Λινού, της επαρχίας Λευκωσίας, στις 12 Νοεμβρίου 1931. Σε νεαρή ηλικία μετοίκησε με την οικογένειά του στη Λεύκα. Απαγχονίστηκε στις 9 Αυγούστου 1956 στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας. Γονείς : Χαρίλαος και Αφροδίτη Ζάκου Αδέλφια : Γεώργιος, Αδόλφος, Αστέρω, Ευρούλα “Η ώρα του θανάτου πλησιάζει, μα στην ψυχή μας φωλιάζει ηρεμία. Τη στιγμή αυτή ακούμε την Ηρωική Συμφωνία του Μπετόβεν. Στη θέση που βρισκόμαστε τώρα ούτε με το μικροσκόπιο δεν μπορούμε να ανακαλύψουμε πού υπάρχει τραγωδία στο θάνατο… Καραολής Μιχαλάκης Γεννήθηκε στο Παλαιχώρι, της επαρχίας Λευκωσίας, στις 13 Φεβρουαρίου 1933. Απαγχονίστηκε στις 10 Μαΐου 1956 στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας. Γονείς : Σάββας και Παναγιώτα Καραολή
Προσπάθειες για οργάνωση δραπέτευσής του, πριν την εκτέλεσή του, δεν τελεσφόρησαν και ο Μιχαλάκης Καραολής οδηγήθηκε στην αγχόνη μαζί με τον Ανδρέα Δημητρίου στις 10 Μαΐου 1956. Με τις εκτελέσεις αυτές ο νέος Άγγλος κυβερνήτης της Κύπρου Χάρντιγκ ήθελε να δείξει ότι η Βρετανία ήταν αποφασισμένη να διατηρήσει την κυριαρχία της στην Κύπρο, πατάσσοντας κάθε αντίσταση του Κυπριακού λαού. Το ψυχικό σθένος και η ελληνική παλληκαριά που επέδειξαν οι Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου, ανεβαίνοντας απτόητοι στο ικρίωμα της αγχόνης, ανύψωσε το γόητρο της ΕΟΚΑ και δημιούργησε ηρωικό προηγούμενο για τους αγωνιστές.
Κουτσόφτας Μιχαήλ Γεννήθηκε στο Παλαιομέτοχο, της επαρχίας Λευκωσίας, στις 12 Νοεμβρίου 1934. Απαγχονίστηκε από τους Άγγλους στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας στις 21 Σεπτεμβρίου 1956. Σύζυγος : Ευγενία Κουτσόφτα Γονείς : Κυριάκος και Ελένη Κουτσόφτα Αδέλφια : Κώστας, Ολυμπιάδα, Πέτρος, Άννα, Παρασκευή Σε συμβουλές της μάνας του να προσέχει, απάντησε : “Για την ελευθερία της Κύπρου μας όλοι ανοίξαμε τα στήθη, μητέρα.”
Μαυρομμάτης Στέλιος Γεννήθηκε στο χωριό Λάρνακας της Λαπήθου, της επαρχίας Κερύνειας, στις 15 Νοεμβρίου 1932. Απαγχονίστηκε στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στις 21 Σεπτεμβρίου 1956. Γονείς : Χριστόφορος και Ελένη Μαυρομμάτη Αδέλφια : Μαρία, Ειρήνη, Κώστας
Μιχαήλ Χαρίλαος Γεννήθηκε στο χωριό Γαληνή, της επαρχίας Λευκωσίας, στις 9 Φεβρουαρίου 1935. Απαγχονίστηκε στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στις 9 Αυγούστου 1956. Γονείς : Μιχαήλ Θεοχάρους και Αφροδίτη Μιχαήλ Αδέλφια : Γιάγκος, Χατζηχαμπής, Ηλίας, Ανδρέας, Μαρία
Το βράδυ της Τετάρτης, 8 Αυγούστου, λίγες μόνο ώρες πριν από την εκτέλεσή του, καλοδέχτηκε τη μάνα και τον πατέρα του στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας με το τραγούδι “Ξύπνα καημένε μου Ραγιά” και τους αποχαιρέτησε με αυτά τα λόγια : ” Έχω το θάρρος να πατήσω την αγχόνη, πατέρα. Εσύ, μάνα, να το έχεις ευχαρίστηση και να το κρατείς καύχημα που πεθαίνω για την πατρίδα.”
Παλληκαρίδης Ευαγόρας Γεννήθηκε στο χωριό Τσάδα, της επαρχίας Πάφου, στις 27 Φεβρουαρίου 1938. Απαγχονίστηκε ξημερώματα της 14ης Μαρτίου 1957, στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας. Γονείς : Μιλτιάδης Παλληκαρίδης και Αφροδίτη Παπαδανιήλ Αδέλφια : Ελευθέριος, Ανδρέας, Γεωργία, Μαρούλα Παιδί πολύ προικισμένο, μας άφησε ένα πλούσιο πνευματικό έργο. Η δράση του για απελευθέρωση της Κύπρου άρχισε τον Ιούνιο του 1953 κατά τους εορτασμούς για τη στέψη της Βασίλισσας Ελισάβετ. Κατέβασε από τα προπύλαια του σταδίου της πόλης την αγγλική σημαία και πρωτοστάτησε στην οργάνωση μεγάλης διαδήλωσης, με αποτέλεσμα τη ματαίωση των εορτασμών. Όταν οι συλληφθέντες σχετικά με το πλοιάριο Άγιος Γεώργιος μεταφέρονταν στο δικαστήριο, ο Ευαγόρας με είκοσι φίλους του όρμησαν εναντίον των αστυνομικών, για να τους αποσπάσουν από τα χέρια τους. Στις 22 Ιουνίου 1955 ηγήθηκε της ομάδας επίθεσης εναντίον του δικαστηρίου Πάφου και στη συνέχεια εναντίον του Άγγλου Διοικητή Κρην Μπέη. Τον Αύγουστο του 1955, σε εκδρομή του στην Ελλάδα, του δόθηκε η ευκαιρία να ενημερωθεί για τη χρήση όπλου και κατόρθωσε να φέρει μαζί του ένα περίστροφο. Το Νοέμβριο του 1955, σε μαθητική διαδήλωση, κτύπησε Άγγλους στρατιώτες ελευθερώνοντας από τα χέρια τους συμμαθητή του. Συνελήφθη και διατάχθηκε να παρουσιαστεί σε δίκη στις 6 Δεκεμβρίου. Για να αποφύγει την καταδίκη κατέφυγε στη μονή Αγίου Νεοφύτου την προηγούμενη της δίκης και ενώθηκε με την ανταρτική ομάδα της περιοχής στην τοποθεσία Άππης, μεταξύ Κισσόνεργας – Τάλας. Μετά τα γεγονότα αυτά επικηρύχθηκε με το ποσό των 5.000 λιρών. Το Μάρτη του 1956 προωθήθηκε σε κρησφύγετο στο δάσος κοντά στο χωριό Λυσός προς την περιοχή Άγιος Γεώργιος. Πήρε μέρος σε πολλές επιθέσεις και δολιοφθορές εναντίον των Άγγλων στην περιοχή αυτή. Το βράδυ της 18ης Δεκεμβρίου 1956, σε μια μετακίνηση της ομάδας του από την περιοχή του Σταυρού της Ψώκας προς την περιοχή της Λυσού, βρέθηκε αντιμέτωπος με αγγλική περίπολο που εκινείτο με σβησμένες τις μηχανές των οχημάτων, στο δρόμο μεταξύ Λυσού και Σταυρού της Ψώκας κοντά στη Λυσό, στην περιοχή Κόπες, και συνελήφθη κρατώντας όπλο τύπου μπρεν, το οποίο βρισκόταν σε συντήρηση μέσα σε γράσο. Καταδικάστηκε για τούτο σε θάνατο. Στο δικαστή που του ανακοίνωσε την καταδίκη του, είπε : ” Ξέρω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα, το έκαμα ως Έλλην Κύπριος που αγωνίζεται για την Ελευθερία του “. Είναι ο τελευταίος που ανέβηκε στο ικρίωμα της αγχόνης.
Παναγίδης Ανδρέας Γεννήθηκε στο χωριό Παλαιομέτοχο, της επαρχίας Λευκωσίας, στις 14 Νοεμβρίου 1934. Απαγχονίστηκε στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας στις 21 Σεπτεμβρίου 1956. Σύζυγος : Γιαννούλα Ανδρέα Παναγίδη Παιδιά : Αριστείδης, Δέσπω και Αυγή Γονείς : Γρηγόρης Παναγή και Δέσποινα Χατζηκυριάκου Παναγή Αδέλφια : Μαρία, Άννα, Κυριάκος Συγκλονιστικός ήταν ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε το θάνατο τόσο ο ίδιος όσο και οι δικοί του, που τον αποχαιρέτησαν με το τραγούδι στα χείλη και με τα χέρια ψηλά σε μια θερμή εξ αποστάσεως χειραψία. “Τι τιμή στο παλικάρι…” βροντοφώναξε ο πατέρας του. Τα πατριωτικά τραγούδια των τριών μελλοθανάτων και των άλλων φυλακισμένων δόνησαν τις φυλακές.
Πατάτσος Ιάκωβος
Γεννήθηκε στη Λευκωσία την 1η Ιουλίου 1934. Απαγχονίστηκε από τους Άγγλους στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας στις 9 Αυγούστου 1956. Γονείς : Ανδρέας και Ροδού Πατάτσου Αδέλφια : Χλόη Η βαθιά του θρησκευτικότητα αντανακλάται και στην τελευταία του επιστολή προς τη μητέρα του στην οποία έγραφε : “Αγαπημένη μου μητέρα, Χαίρε. Ευρίσκομαι μεταξύ αγγέλων. Το πνεύμα μου φτερουγίζει γύρω από το θρόνο του Κυρίου. Θέλω να χαίρεις όπως κι εγώ…”
«Ψάλλε, προσεύχου, δόξαζε τον Θεόν σ’ όλη σου τη ζωή», έγραφε στην τελευταία επιστολή στη μητέρα του. Ο Ιάκωβος Πατάτσος, ήταν από τους πρώτους ήρωες που οδηγήθηκαν στην αγχόνη, μετά τους ήρωες Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου. Κι όταν ρώτησε τον πατέρα Αντώνιο, τον ιερέα των φυλακών, μετά που εξομολογήθηκε και κοινώνησε των Αχράτων Μυστηρίων, «Όταν μας παίρνουν (στην αγχόνη) τι να ψάλλομε;» Ο Ιάκωβος, γνώριζε Βυζαντινή Μουσική. Κι έτσι οδεύοντας προς την αγχόνη, οι συγκρατούμενοι του τραγούδησαν μαζί του τον Εθνικό Ύμνο, έψαλλαν μαζί του το «Τη Υπερμάχω» κι ο ήρωας Ιάκωβος συνέχισε να ψάλλει «Ότε κατήλθες προς τον θάνατον», «Έκστηθι φρίττων ουρανέ» και το «Ότε εκ του ξύλου σε νεκρόν». Αυτός ήταν ο Ιάκωβος Πατάτσος, ο Ιάκωβός μας.
Αυξεντίου Γρηγόρης
Γεννήθηκε στην κωμόπολη Λύση, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 22 Φεβρουαρίου 1928. Έπεσε στις 3 Μαρτίου 1957 κοντά στην Ιερά Μονή Μαχαιρά, σε μάχη εναντίον των Άγγλων. Σύζυγος : Βασιλική Γρηγόρη Αυξεντίου Γονείς : Πιερής και Αντωνού Αυξεντίου Αδελφή : Χρυσταλλού Αυξεντίου – Σουρουλλά Από φόβο λαϊκών εκδηλώσεων οι Άγγλοι έθαψαν το καμένο σώμα του Αυξεντίου στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στο χώρο που είναι γνωστός σήμερα ως Φυλακισμένα Μνήματα.
Κάρυος Ανδρέας Γεννήθηκε στο χωριό Αυγόρου, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 16 Ιουλίου 1926. Έπεσε στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 στη μάχη του Αχυρώνα στο Λιοπέτρι. Σύζυγος : Δέσποινα Κάρυου. Παιδιά : Παναγιώτης και Ανδρούλα Γονείς : Κυριάκος και Φλουρέντζα Κάρυου Αδέλφια : Γεώργιος, που έπεσε στον Αστρομερίτη, Αντώνης, Ορθόδοξος, Χρυσή, Ζηνοβία, Πέτρος, Αναστασία. Μάτσης Κυριάκος
Γεννήθηκε στο χωριό Παλαιχώρι, της επαρχίας Λευκωσίας, στις 23 Ιανουαρίου του 1926. Έπεσε στις 19 Νοεμβρίου 1958 στο κρησφύγετό του στο χωριό Δίκωμο, της επαρχίας Κερύνειας. Γονείς : Χριστοφής και Κυριακού Μάτση Αδέλφια : Γεώργιος και Γιαννάκης . Με τον ένδοξο θάνατό του αναδείχθηκε ως ένα από τα ινδάλματα του αγώνα. Ό,τι περισώθηκε από το πνευματικό του έργο, αποκαλύπτει τη βαθιά πνευματικότητά του.
Παπακυριακού Ηλίας
Γεννήθηκε στο χωριό Λυθράγκωμη, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 25 Ιανουαρίου 1938. Έπεσε στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 στη μάχη του Αχυρώνα στο Λιοπέτρι. Γονείς : Γεώργιος και Μαρία Παπακυριακού Αδέλφια : Ιωάννης, Ανδριανή, Νίκος, Ευτυχία και Βάσω
Πίττας Φώτης Γεννήθηκε στο χωριό Φρέναρος, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 28 Φεβρουαρίου 1935. Έπεσε στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 στη μάχη του Αχυρώνα στο Λιοπέτρι. Γονείς : Σταύρος και Μαρία Πίττα Αδέλφια : Μιχάλης, Νικόλας, Πέτρος, Φίλιππος και Κατερίνα Σαμάρας Χρίστος Γεννήθηκε στο χωριό Λιοπέτρι, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 12 Φεβρουαρίου 1925. Έπεσε στη μάχη του Αχυρώνα στο Λιοπέτρι στις 2 Σεπτεμβρίου 1958. Σύζυγος : Μαρία Σαμάρα Τέκνα : Ελένη, Παύλος, Μόδεστος και Χριστοφόρα Γονείς : Παρασκευάς και Χριστοφόρα Σαμάρα Αδέλφια : Ελένη, Σταύρος, Ανδρέας, Μαρία, Κωνσταντίνα, Μόδεστος και Ηλίας