Η πλούσια ιστορία της Κύπρου, αντικατοπτρίζεται σε ένα μεγάλο αριθμό σημαντικών μνημείων, κατάσπαρτων σε όλο το νησί. Εκτός από τα αρχαία ερείπια και τις βυζαντινές εκκλησίες, όμως, υπάρχει και η ανώνυμη λαϊκή αρχιτεκτονική, το οικιστικό περιβάλλον των καθημερινών ανθρώπων. Τα παραδοσιακά αρχιτεκτονήματα, χτισμένα για να στεγάσουν τη ζωή και τα όνειρα του απλού λαού, είναι κατά κάποιο τρόπο μια διαρκώς αναπτυσσόμενη πολιτιστική μαρτυρία. Η μορφή και η οργάνωση των παραδοσιακών οικισμών εξαρτάται από την τοπογραφία, τις κλιματικές συνθήκες, τα διαθέσιμα υλικά, αλλά και κοινωνικοπολιτικούς παράγοντες. Τα χωριά μοιάζουν να αναπτύσσονται οργανικά στο τοπίο, δημιουργώντας μια αξιοθαύμαστη ενότητα φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Μια εκκλησία βρίσκεται συνήθως στο κέντρο κάθε οικισμού και αποτελεί τόπο συγκέντρωσης των κατοίκων και κέντρο της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας. Είναι σπάνιοι οι άλλοι δημόσιοι χώροι, που συνήθως βρίσκονται στον κύριο δρόμο που οδηγεί στον οικισμό.
Αγροτική οικία
Η αγροτική οικία συνήθως χτίζεται χωρίς προκαθορισμένο αρχιτεκτονικό σχέδιο, αλλά προσαρμόζεται στις ανάγκες της οικογένειας. Η οργάνωση του σπιτιού αντανακλά την εσωστρεφή φύση της κυπριακής ψυχοσύνθεσης. Στο κέντρο του σπιτιού βρίσκεται μια κλειστή εσωτερική αυλή. Περίκλειστη από ψηλούς τοίχους, ενώνεται με τα υπόλοιπα δωμάτια με δυο ή τρία «μακρυνάρια» (διάδρομοι). Τα δωμάτια συνήθως δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Οι πόρτες και τα παράθυρα είναι συνήθως λίγα στον αριθμό και μικρά σε μέγεθος. Εκτός από την κύρια πόρτα και ένα παράθυρο πάνω από αυτήν που εξυπηρετεί τον αερισμό της οικίας, δεν υπάρχουν άλλα ανοίγματα προς τον δρόμο. Τα αγροτικά σπίτια προσανατολίζονται πάντα προς τον νότο ή την ανατολή, για να δέχονται όσο γίνεται περισσότερο ηλιακό φως.
Αστική οικία Η μετάβαση από την αγροτική στην αστική οικία γίνεται προς το τέλος του 19ου αιώνα, και συνδυάζεται με το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και με την άνοδο της μεσαίας τάξης της Κύπρου, γεγονότα που επιφέρουν μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές αναταράξεις. Τα σπίτια γίνονται περισσότερο εξωστρεφή, με ανοίγματα προς τον δρόμο και σταδιακά καταργείται η εσωτερική αυλή.
Μοντέρνα οικία Η Μοντέρνα Αρχιτεκτονική στην Κύπρο είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη νεότερη ιστορία του τόπου. Όταν η Κυπριακή Δημοκρατία εγκαθιδρύθηκε το 1960, η αρχιτεκτονική αποτέλεσε ένα καίριο εργαλείο ανάπτυξης και εκμοντερνισμού του νέου κράτους, το οποίο προώθησε την υλοποίηση σημαντικών υποδομών και δημόσιων κτηρίων. Η έμφαση που έδωσε το νέο ανεξάρτητο κράτος στην τουριστική ανάπτυξη οδήγησε σε ένα κατασκευαστικό «μπουμ»—συνδεδεμένο κυρίως με ελληνοκυπριακές επενδύσεις, αλλά και με φόντο τις δικοινοτικές συγκρούσεις—που κάλυψε το νησί με ξενοδοχεία. Όμως οι ντόπιοι δεν ξεχνούν την όψη των παλιών αρχοντικών που κυριαρχούσαν στην Κύπρο και ιδιαίτερα στην Πάφο που τώρα πια μοιάζουν ξεχασμένα και εγκαταλελειμμένα. Το Shongas Inn (23828292) είναι ένα παλιό κυπριακό αρχοντικό παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στη Δερύνεια, σε απόσταση 9χλμ. από τον Πρωταρά και την Αγία Νάπα. Το κτίσμα έχει αναπαλαιωθεί και ανακαινιστεί και λειτουργεί πλέον ως ένα μικρό ξενοδοχείο με κήπο και ηλιόλουστη βεράντα.Γενικώς τα αρχοντικά στην Κύπρο ηταν μονοόροφα αλλά μπορούμε να συναντήσουμε επίσης διώροφα με περίτεχνη διακόσμηση εξωτερικά.Τα περισσότερα συνήθιζαν να ήταν πέτρινα.Τώρα πια βλέπουμε πως παλιά αρχοντικά χρησιμοποιούνται είτε ως αξιοθέατα για τουριστικούς σκοπούς είτε ως στέγη κάποιας καφετέριας ή εστιατορίου. Πηγές: https://lovelife.com.cy/ ikypros.com www.tovima.gr el.wikipedia.org www.philenews.com/